การเลี้ยงแกะ

การเลี้ยงแกะของเกษตรกรส่วนใหญ่เลี้ยงเป็นรายได้เสริม ลักษณะการเลี้ยงจึงปล่อยให้หากินเองตามธรรมชาติ ไม่มีการใช้หลักวิชาการ เพราะมักเข้าใจว่าแกะสามารถหากินได้เก่ง รวมทั้งต้องการลดต้นทุนการเลี้ยง อย่างไรก็ตามหากผู้เลี้ยงไม่เอาใจใส่ปรับปรุงการเลี้ยงให้ถูกต้อง ผลตอบแทนจากการเลี้ยงจะน้อยลงเป็นเงาตามตัว เช่น สุขภาพทั่วไปไม่สมบูรณ์ ให้ลูกอ่อนแอ อัตราการของลูกระยะก่อนหย่านมสูง เป็นต้น           ดังนั้น เกษตรกรผู้สนใจและคิดจะเริ่มเลี้ยงแกะ จึงควรให้ความเข้าใจการเลี้ยงอย่างถูกต้อง เพื่อให้ได้ผลตอบแทนกำไรจากการเลี้ยงสูงที่สุด เป้าหมายการเลี้ยงแกะ      1.1 ข้อดีในการเลี้ยงแกะ              – ให้ผลผลิตและผลตอบแทนเร็วกว่าการเลี้ยงโค              – ขนาดตัวเล็ก ให้พื้นที่น้อย เลี้ยงดูง่าย              – ให้ผลผลิตเนื้อ หนัง ขน      1.2 เป้าหมายในการเลี้ยงแกะ             – เพื่อเพิ่มจำนวนลูกหย่านมต่อปีให้สูงขึ้น โดย             – ลดช่วงห่างการให้ลูกลง จาก 10-12 เดือน เป็น 7-8 เดือน ดูแลจัดการเรื่องการผสมพันธุ์ให้พ่อแม่พันธุ์มีความสมบูรณ์              – เพิ่มจำนวนลูกต่อครอกให้สูงขึ้น คัดเลือกลูกแกะที่เกิดจากลูกแฝดมาเลี้ยง ดูแลการให้อาหารเพิเศษแก่แม่พันธุ์ 2 สัปดาห์ก่อนผสมพันธุ์ การเลี้ยงแกะ [ดูภาพทั้งหมดในหมวด]

หัวข้อ พันธุ์แกะที่กรมปศุสัตว์ส่งเสริม การจัดการด้านอาหารแกะ การจัดการเลี้ยงดูแกะ การจัดการด้านสุขภาพแกะ หน่วยงานกรมปศุสัตว์ที่เลี้ยงแกะ

พันธุ์แกะที่กรมปศุสัตว์ส่งเสริม 1.) แกะพันธุ์คาทาดิน              กรมปศุสัตว์ได้รับการสนับสนุนพ่อพันธุ์นี้จากสถาบันวินร็อค ประเทศสหรัฐอเมริกา เมื่อปี พ.ศ.2532 เป็นแกะเนื้อที่รัปบตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมได้ดี เลี้ยงปล่อยตามทุ่งหญ้าธรรมชาติได้โดยไม่ต้องเสิรมอาหารข้น ผลัดขนเองเมื่ออากาศร้อน ทนพยาธิภายในมากกว่าแกะพันธุ์อื่น เนื้อแกะคุณภาพดี ไม่มีกลิ่นสาบ น้ำหนักแรกเกิด 2.5-3.1 กก. น้ำหนักหย่านม 18-20 กก. โตเต็มที่ตัวผู้หนัก 90 กก. ตัวเมีย 55-60 กก.  2.) แกะพันธุ์ซานตาอิเนส              เป็นแกะเนื้อ จำเข้าจากประเทศบราซิล ปี พ.ศ.2540 ขนาดใหญ่ใบหูยาวปรก หน้าโค้งนูน มีหลายสี น้ำหนักแรกเกิด 2.5-3.5 กก. น้ำหนักหย่านม 18-20 กก. โตเต็มที่ตัวผู้หนัก 80-90 กก. ตัวเมีย 60 กก. 3.) แกะพันธุ์บาร์บาโดส แบล็คเบลลี              เป็นแกะเนื้อ มีถิ่นกำเนิดในหมู่เกาะบาร์บาโดส แถบทะเลแคริบเบียน มีสีน้ำตาลอ่อนถึงเข้ม และมีสีดำที่ใต้คาง ใต้ใบหู บอบตา และบิรเวณพื้นท้องลงมาถึงใต้ขา มีลักษณะพิเศษคือให้ลูกดก อัตราการเกิดลูกแฝดสูง 60.8% แม่แกะวัยเจริญพันธุ์หนัก 45 กก. ขนาดครอก 1.5-2.3 ตัวต่อครอก น้ำหนักแรกเกิดลูกเดี่ยว 3.0 กก. ลูกแฝด 2.8 กก. น้ำหนักหย่านมอายุ 4 เดือน ลูกเดี่ยว 1.7 กก. ลูกแฝด 13.4 กก. และน้ำหนักโตเต้ฒที่ เพศผู้ 68-90 กก. เพศเมีย 40-59 กก.  4) แกะเนื้อพันธุ์ดอร์เปอร์              มีลักษณะเนื้อที่มีคุณภาพสูง สามารปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมต่างๆ ได้ดี ทนแล้ง มีลำตัวสีขาว หัวสีดำ ไม่มีเขา               นอกจากนี้ กรมปศุสัตว์ได้นำแกะพันธุ์เซ้าท์แอฟริกันมัตตอนเมอริโน, แกะพันธุ์คอร์ริเดลและแกะพันธุ์บอนด์ ซึ่งให้ผลผลิตทั้งเนื้อและขนที่มีลักษณะดีเข้ามาเลี้ยงปรับปรุงพันธุ์แกะในประเทศ เพื่อเพิ่มผลผลิตและรายได้ให้แก่เกษตรกร           <!– [กลับหัวข้อหลัก][ แก้ไข ] –>

การจัดการด้านอาหารแกะ พฤติกรรมที่แตกต่างระหว่างแกะกับแพะ 1. แกะมีนิสัยชอบเล็มหญ้าในทุ่งที่โล่งเตียน ต่างจากแพะ ซึ่งชอบปีน กินใบไม้ เปลือกไม้ 2. แพะสามารถอยู่ในพื้นที่ชุ่มชื่นและร้อนได้ดีกว่าแพะ 3. แพะสามารถปีน กระโดดข้าม หรือแม้แต่การขุดดินมุดรั้วได้ ซึ่งแกะทำไม่ได้ 4. แพะฉลาดกว่าแกะ หันหน้าเข้าสู้กับศัตรู ขณะที่แกะจะวิ่งหนีศัตรู ขี้ขลาด และแกะมักอยู่รวมกันเป็นฝูง 5. พ่อพันธุ์แพะจะดึงดูดความสนใจจากตัวเมีย โดยการปัสสาวะรดที่ขาหน้าท้อง อก และเครา แต่แกะจะมีกลิ่นตัวฉุนรุนแรงเพิ่มขึ้นในระยะผสมพันธุ์ นิสัยการกินอาหารของแกะ           แกะ สามารถกินหญ้าได้หลายชนิดและพุ่มไม้ต่างๆ แต่แพะมีนิสัยชอบเลือกกินหญ้า หรือพืชที่มีลำต้นสั้น ชอบกินหญาที่งอกขึ้นใหม่ๆ หญ้าหมักและใบพืชผัก ตลอดจนพืชหัวประเภทต่างๆ ซึ่งอาจเลี้ยงแกะในแปลงผักต่างๆ หลัการเก็บเกี่ยวได้ แต่ควรปล่อยให้ใบพืชผักเหล่านั้นแห้งน้ำก่อน เนื่องจากถ้ากินในขณะพืชผักนั้นยังสดอยู่ อาจทำให้แกะท้องอืดได้ เพราะพืชผักนั้นมีน้ำมาก และควรระวังยาฆ่าแมลงที่ใช้ในส่วนพืชผักนั้นด้วย           แกะ เดินแทะเล็มหญ้าวนเวียนไม่ซ้ำที่กันแม้จะมีหญ้าอยู่มากก็ตามก็ยังคงเดินต่อไป ยิ่งมีหญ้ามากแกะก็จะเลือกมากเลือกกินแต่หญ้าอ่อนๆ เช่นเดียวกับแพะซึ่งไม่ชอบกินหญ้าในที่เดียวกันเป็นเวลานานๆ การเลี้ยงแกะที่มีอายุมากหรือลูกแกะที่ยังเล็กควรเลี้ยงในแปลงหญ้าที่มีคุณภาพดี เพราะฟันของแกะเหล่านี้ไม่ค่อยดี การดักหญ้ามนแต่ละครึ้งจะได้ปริมาณหญ้าที่น้อย          ในการปล่อยแกะแทะเล็ม ควรปล่อยแกะลงกินหญ้าที่มีความสูงจากพื้นดินอยู่ระหว่าง 4-8 นิ้ว ส่วนแพะชอบกินหญ้าที่มีความสูงมากกว่า 10 นิ้ว จนถึงความสูงที่สุดเท่าที่จะกินได้ ไม้พุ่มไม้หนามแพะจะชอบกินมาก รวมทั้งยอดอ่อนของต้นพืช ส่วนแกะจะเก็บกินหญ้าที่สั้นตามหลัง          การเลี้ยงแกะในสวนยาง สวนผลไม้ เช่น ส่วนมะม่วง มะขาม และขนุน เป็นต้น เพื่อช่วยกำจัดวัชพืช แกะสามารถกินผลไม้ที่ร่วงหล่นลงเป็นอาหารได้ด้วย นอกจากนี้ยังอาศํยร่มเงาของต้นไม้หลบแสงแดดร้อนได้ แต่ไม่ควรปล่อยแกะลงไปในส่วนที่ผลไม้ร่วมหล่นมากๆ ในครั้งแรก เพราะอาจจะกินมากเกินไป ทำให้ท้องอืดได้ ถ้าเลี้ยงปล่อยอยู่แล้วเป็นประจำก็จะไม่มีปัญหามากนัก พฤติกรรมการกินเมื่อเลี้ยงปล่อยแทะเล็ม           – แกะจะเดินหากินอาหารได้ไกลถึงวันละ 6-8 กม.           – ปริมาณที่กินได้ 3-6% นน.ตัว (ถ้าแกะหนัก 30 กก. จะกินหญ้าสดวันละ 3กก./ตัว)           – แกะเลือกกินหญ้า 70% ไม้พุ่ม 30% แพะเลือกกินไม่พุ่ม 72% หญ้า 28%           – ถ้าขัง จะกินน้ำวันละ 0.68 ลิตร/ตัว ปล่อยเลี้ยง 2 ลิตร/ตัว           – ใช้เวลากินอาหาร 30% เคี้ยงเอื้อง 12% เดินทางหาอาหาร 12% และผักพ่อน 46% การตัดใบไม้ให้กิน 1. การตัดใบไม้ให้กินไม่ควรให้เกิน 1 ใน 3 ของหญ้า 2. การตัดกิ่งไม้ควรเลือกกิ่งที่มีใบมากๆ ไม่แก่เกินไป 3. ควรตัดใบพืชตระกูลถั่ว เช่น ใบกระถิน แค ทองหลางให้แม่แกะที่อุ้มท้อง หรือกำลังเลี้ยงลูก 4. ควรตัดให้เหนือจากพื้นดินไม่น้อยกว่า 1 เมตร 5. ควรผูกกิ่งไม้กแขวนไว้เหนือพื้นเพื่อให้แกะได้เลือกกิน 6. ควรตัดใบไม้มากกว่า 2 ชนิด ให้แกะได้เลือกกิน และปลูกต้นไม้ 2-3 ชนิด ริมรั้วโรงเรือนให้กิกนและให้ร่มเงา 7. ควรปล่อยแกะลงแบบหมุนเวียน แปลงละ 4-5 สัปดาห์ เพื่อใช้แปลงอย่างมีประสิทธิภาพและตัดวงจรพยาธิ 8. ควรปล่อยแกะลงแปลงหญ้าช่วงสายหลังจากหมดน้ำค้างแล้ว ถ้าตัดให้กินควรตัดตอนช่วงบ่ายและตัดเหนือพื้นดิน เพื่อป้องกันพยาธิ      <!– [กลับหัวข้อหลัก][ แก้ไข ] –>

การจัดการเลี้ยงดูแกะ ช่วงวัยเจริญพันธุ์ (ระยะการเป็นสัด)           แกะเริ่มวัยเจริญพันธู์เมื่ออายุ 3-4 เดือน ตัวเมียจะเป็นสัดยอมให้ตัวผู้ขึ้นทับผสมพันธุ์ได้ ควรแยกลูกตัวเมียออกไปเลี้ยงเฉพาะในคอกตัวเมีย และจะให้ผสมพันธุ์กันเมื่ออายุ 8 เดือนขึ้นไป เพื่อให้พ่อแม่มีความสมบูรณ์พันธุ์ก่อน มิฉะนั้นอาจทำให้ตัวแม่ไม่พร้อมและเลี้ยงลูก น้ำนมน้อย ลูกที่เกิดอาจตัวเล็ก แคระแกรน และอ่อนแอตายได้ ลักษณะการเป็นสัดของแม่แกะ สังเกตดูได้จาก             – อวัยวะเพศบวมแดง ชุ่มชื้น และอุ่น             – กระดิกหางบ่อยขึ้น             – จะยืนเงียบเมื่อตัวผู้หรือตัวอื่นมายืนประกบติด             – ไม่ค่อยอยู่สุขกระวนกระวาย และไม่อยากอาหาร             – แม่แกะมีวงรอบการเป็นสัดทุก 17 วัน ส่วนต่าง 2 วัน แม่แพะมีวงรอบการเป็นสัดทุก 21 วัน ส่วนต่าง 2 วัน ช่วงการผสมพันธุ์           เมื่อเห็นแม่แกะเป็นสัดแล้ว ระยะที่เหมาะสมให้ตัวผู้ขึ้นทับคือ 12-18 ชั่วโมง หลังจากที่เห็นอาการการเป็นสัด อัตราส่วนผสม              พ่อหนุ่ม 1 ตัว ต่อแม่ 10-15 ตัว              พ่ออายุ 2 ปีขึ้นไป 1 ตัว ต่อแม่ 20-30 ตัว ข้อแนะนำ           1. ไม่ควรนำพ่อผสมกับลูกตัวเมีย หรือลูกตัวผู้ผสมกับแม่ เพราะอาจทำให้ลูกที่เกิดขึ้นตัวเล็กลง ไม่สมบูรณ์ หรือลักษณะที่ไม่ดี พิการออกมา           2. ควรสับเปลี่ยนหมุนเวียนพ่อพันธุ์ตัวใหม่ทุก 12 เดือน (แลกหรือขอยืมระหว่างฟาร์ม/หมู่บ้าน)           3. ควรคัดแม่ที่ผสมไม่ติด 2 ครั้งออกไป           4. ควรแยกเลี้ยงแม่ท้องแก่ และแม่เลี้ยงลูกไว้ในคอกต่างหาก เพื่อกันอันตรายจากตัวอื่น  ช่วงการอุ้มท้อง (ระยะอุ้มท้อง 150 วัน)               – สังเกตดูว่าแม่แกะอุ้มท้อง หรือโดย              – ไม่แสดงอาการเป็นสัดอีกหลังจากผสมพันธุ์ไปแล้ว 17-21 วัน              – ท้องขยายใหญ่ขึ้นตามลำดับ              – เต้านมและหัวนมขยายใหญ่ขึ้นจากเดิม                           ช่วงระยะอุ้มท้องน้ำหนักแม่จะเพิ่มขึ้นจากเดิมประมาณ 5 กก. ดังนั้นควรเสริมหญ้า ถั่ว หรือพืชตระกูลถั่วต่างๆ และเสริมอาหาร รำข้าว กากถั่วเหลือง หรือวัสดุเหลือใช้จากการเกษตร เช่น แอ้ข้าวโพด และควรมีน้ำสะอาดวางให้กินเต็มที่ และคอกเลี้ยงควรแห้ง สะอาด พื้นคอกแข็งแรง ไม้ระแนงไม่ผุพัง เพื่อป้องกันการแท้งลูก ช่วงการคลอดลูก              ลักษณะอาการใกล้คลอดลูกของแม่แกะ สังเกตจาก   – ตะโพกเริ่มขยาย หลังแอ่นลง (เพราะท้องหนักขึ้น)  – เต้านมขยายใหญ่มากขึ้นและหัวนมแต่ง  – อวัยวะเพศบวมแดง และชุ่มชื้น  – จะไม่นอน แต่ลุกขึ้น เอาเท้าตะกุยพื้นคอก  – ความอยากอาหารลดลง การเตรียมตัวก่อนแม่คลอดลูก –  ควรหาคอกที่สะอาด และพื้นไม่ชื้นแฉะ – ควรมีฟางแห้งรองพื้นให้ความอบอุ่นลูก ช่วงกลางคืน หรือฤดูหนาว ควรมีไฟกกลูก – พื้นระแนงที่เลี้ยงลูกควรมีช่องห่างไม่เกิน 1.3 ซ.ม. – ควรมีทิงเจอร์ไอโอดีนทาแผลที่ตัดสายสะดือ อาการใกล้คลอดลูก – ท่าคลอดปกติ  ลูกจะเอาเท้าทั้ง 2 ข้างออก หรืออาจจะเอาเท้าหลังทั้ง 2 ข้าง – ท่าคลอดผิดปกติ เอาเท้าออกข้างเดียว อีกข้างพับอยู่ด้านใน อาจทำให้มีปัญหาการคลอดยาก            ปกติลูกควรจะออกจากท้องแม่ใน 5-15 นาที หรือภายใน 1 ชั่วโมง หลังจากที่ถุงน้ำคล่ำแตกแล้ว และรกควรออกมาภายใน 4-12 ชั่วโมง เมื่อลูกออกมาปล่อยให้แม่เลียลูกให้ตัวแห้งหรืออาจช่วยเช็ดตัวลูก และตัดสายสะดือ ทาทิงเจอร์ สาเหตุที่ทำให้เกิดการคลอดยาก เพราะ – ลูกคลอดท่าผิดปกติ – แม่มีกระดูกเชิงกรานแคบเกินไป – ลูกตัวใหญ่เกินไป – ลูกตายในท้องแม่ – แม่ไม่สมบูรณ์ อ่อนแอ การช่วยการคลอด               หากลูกคลอดผิดท่า หลังจากปล่อยให้แม่คลอดลูกเองแล้ว ใน 1 ชั่วโมง ลูกยังไม่คลอดออกมา ควรให้ความช่วยเหลือ โดย – ตัดเล็บมือให้สั้น ลับคมออก ล้างมือให้สะอาดด้วยสบู่ – ล้างบริเวณอวัยวะเพศ/ด้านท้ายให้สะอาดด้วยสบู่ – ให้ผู้ช่วยค่อยๆ จับแม่แกะวางนอนลงทางด้านขวาตัวแม่ทับพื้น จับบริเวณคอ – ค่อยๆ ใช้มือล้วงเข้าไปในอวัยวะเพศ – สัมผัสลูก ให้รู้ตำแหน่งหัวหรือเท้า แล้วจึงดึงเท้าให้ออกมาทั้ง2 ข้าง ในท่าที่ถูกต้องช้าๆ – เมื่อลูกออกมาแล้ว เช็ดเมือกบริเวณปากจมูกเพื่อกระตุ้นให้ลูกหายใจแล้วปล่อยให้แม่เลียตัวลูก – กรณีอื่น ที่ไม่สามารถช่วยคลอดได้ ควรปรึกษาสัตวแพทย์ทันที              แม่แกะจะเริ่มกลับเป็นสัดอีกครั้ง หลังจากที่คลอดลูกแล้วประมาณ 35-45 วัน ดังนั้น จึงควรระวังหากแม่ยังไม่สมบูรณ์พอ เช่น ต้องเลี้ยงลูกแฝด ควรให้ผสมใหม่เมื่อแม่หย่านมลูกแล้วและมีความพร้อมสมบูรณ์ ถ้าแม่ให้ลูกตัวเดียว สามารถผสมได้เลยเมื่อเป็นสัด          <!– [กลับหัวข้อหลัก][ แก้ไข ] –>

การจัดการด้านสุขภาพแกะ  ข้อมูลทั่วไปเกี่ยวกับสุขภาพแกะ  – อุณหภูมิร่างกาย 102.5-104 องศาฟาเรนไฮด์ – อัตราการเต้นหัวใจ 60-80 ครั้ง/นาที – อัตราการหายใจ 15-30 ครั้ง/นาที – วัยเจริญพันธุ์ 4-12 เดือน  – วงรอบการเป็นสัด 17+/-2 วัน – ระยะการเป็นสัด 12-36 ชั่วโมง – ระยะการอุ้มท้อง 150 วัน การดูแลสุขภาพของแกะ            ผู้เลี้ยงอาจพบปัญหา แกะมีสุขภาพไม่ดี เจ็บป่วย จึงต้องหมั่นเอาใจใส่ดูแลในเรื่องสุขภาพ ดังนี้          1. กำจัดพยาธิภายนอก ได้แก่ เห็บ เหา ไร ซึ่งทำให้สัตว์รำคาญ และขนหลุดเป็นหย่อมๆ หรือเป็นขี้เรื้อนมีผลทำให้สุขภาพไม่ดี ผลผลิตลดลง การป้องกันแก้ไขโดยอาบน้ำและฉีดพ่นลำตัวด้วยยากำจัดพยาธิภายนอก          2. กำจัดพยาธิภายใน ได้แก่ พยาธิตัวกลม ตัวตืด และพยาธิใบไม้ในตับ ซึ่งพยาธินี้จะทำให้ซูบผอม เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย ขนและผิวหนังหยาบกร้าน ท้องเสีย ผลผลิตลด ถ้าเป็นรุนแรงทำให้โลหิตจางและตาย การป้องกันปกติถ่ายพยาธิแกะทุก 3 เดือน แต่ถ้าพบว่าบริเวณที่เลี้ยงแกะมีพยาธิชุกชุม ให้ถ่ายพยาธิทุก 1 เดือน           3. การป้องกันโรคระบาด ได้แก่ โรคปากและเท้าเปื่อย โดยฉีดวัคซีนป้องกันโรคตามคำแนะนำของกรมปศุสัตว์กำหนด   <!– [กลับหัวข้อหลัก][ แก้ไข ] –>

หน่วยงานกรมปศุสัตว์ที่เลี้ยงแกะ หน่วยงาน จังหวัด แพะ แกะ รหัส โทรศัพท์ ศูนย์วิจัยและบำรุงพันธุ์สัตว์หนองกวาง ราชบุรี 1,2 – 032 261090 ศูนย์วิจัยและบำรุงพันธุ์สัตว์ตาก ตาก 3 – 055 511728 ศูนย์วิจัยและบำรุงพันธุ์สัตว์สุราษฎร์ธานี สุราษฎร์ธานี 1,2 – 077 286939 ศูนย์วิจัยและบำรุงพันธุ์สัตว์ยะลา ยะลา 1,2,3 – 073 214210 สถานีบำรุงพันธุ์สัตว์ปากช่อง นครราชสีมา 4 – 044 313072 สถานีบำรุงพันธุ์สัตว์ชัยภูมิ ชัยภูมิ 1,2 4,6 044 812370 สถานีบำรุงพันธุ์สัตว์แม่ฮ่องสอน แม่ฮ่องสอน – 7,8 053 611031 สถานีบำรุงพันธุ์สัตว์ปลวกแดง ระยอง – 1,2,5 038 618461 สถานีบำรุงพันธุ์สัตว์เทพา สงขลา 1,2 3,5 074 239910 สถานีบำรุงพันธุ์สัตว์ปัตตานี ปัตตานี 1,4,5,6 – 073 335935 สถานีบำรุงพันธุ์สัตว์นราธิวาส นราธิวาส 1,2 1,2 073 512279 สถานีบำรุงพันธุ์สัตว์กระบี่ กระบี่ 1,2 – 075 621347 สถานีบำรุงพันธุ์สัตว์ตรัง ตรัง 3 – 075 218476   แพะเนื้อ แพะนม แกะเนื้อ แกะขน 1=แองโกลนูเบียน 2=บอร์ 3=พื้นเมือง 4=ซาเนน 5=อัลไพน์ 6=ทอกเกนเบิร์ก 1=คาทาดิน 2=ซานตาอิเนส 3=บาร์บาโดส 4=ดอร์เปอร์ 5=พื้นเมือง 6=เมอริโน 7=บอนด์ 8=คอร์ริเดล ที่มา กรมปศุสัตว์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ <!– [กลับหัวข้อหลัก][ แก้ไข ] –>